برنامه‌ریزی استراتژیک توسعۀ گردشگری، با تأکید بر گردشگری مذهبی (مطالعۀ موردی: شهر قم)

شهر قم علاوه بر اینکه به عنوان مهم‎ترین پایگاه مذهبی جهان تشیع و دومّین مرکز زیارتی کشور بعد از مشهد در سطح ملی شناخته شده است، دارای پتانسیل‌‌های مذهبی ـ فرهنگی، تاریخی و طبیعی با ارزش دیگری نیز هست؛ لیکن تاکنون این شهر نتوانسته است به جایگاه واقعی خود در عرصه جذب گردشگر به ویژه به لحاظ ضریب ماندگاری گردشگران دست یابد. در پژوهش حاضر هدف اصلی آن است که با به‎کارگیری فرایند برنامه‌ریزی استراتژیک، ضمن پی‌جویی توانمندی‌ها و کارکردهای گردشگری شهر قم و به‎منظور توسعه این کارکردها، به ارائ? راهکارها و تعیین استراتژی‌های کاربردی برای توسع? گردشگری ـ با تأکید بر گردشگری مذهبی ـ شهر قم پرداخته شود. در‌این فرایند‌ با بررسی ‌قابلیت‌ها و فرصت‌های گردشگری قم، نتایج نهایی مبیّن آن است که استراتژی‌های قابل قبول در برنامه‌ریزی گردشگری مذهبی این شهر، در اولویت نخست استراتژی‌های محافظه‎کارانه‎اند؛ و در واقع استراتژی‌های تهاجمی در اولویت دوم برنامه‌ریزی قرار می‌گیرند. بدین منظور، نخست استراتژی‌های اولیه WO و سپس استراتژی‌های SO در ماتریس SWOT در اولویت قرار گرفتند. در واقع استراتژی محافظه‌کاران? 2WO با امتیاز 49/6 به مثاب? بهترین استراتژی در توسع? گردشگری مذهبی شهر قم تلقی می‌گردد. به منظور تحقق این امر مهم، استراتژی مذکور می‎تواند با اجرا و تقویت فضاهای سرگرمی و تفریحی (پارک و شهربازی) و فضاهای سبز و همچنین تقویت جاذبه‌های طبیعی به عنوان عنصر مکمل گردشگری مذهبی، ‌در تمام طول سال، برای جلوگیری از فصلی شدن گردشگری شهر و افزایش مدت اقامت گردشگران‌ در ‌شهر عملی گردد. در عین حال استراتژی تهاجمی 2SO با امتیاز 33/7، مؤثرترین راهبرد ـ پس از محافظه‎کارانه ـ قلمداد می‌شود. به‎منظور نیل به اهداف تحقیق و توسعه گردشگری با بهره‌گیری از این استراتژی، توسعه علوم اسلامی از یک سو، و افزایش تبلیغات و جذب طلاب و گردشگران مذهبی ـ فرهنگی خارجی با معرفی جایگاه واقعی کارکردهای مذهبی ـ فرهنگی شهر قم به سایر کشورها و همچنین ایجاد اشتغال و درآمد پایدار از سوی دیگر، پیشنهاد می‌شود.